Spruw

Candida albicans is een schimmel, die in de darmen aanwezig is. Bij baby’s, mensen met een verlaagde weerstand, zwangeren en na een antibioticakuur kan het evenwicht van de darmflora verstoord zijn. De schimmel krijgt dan de kans om ongeremd te groeien. Soms wordt spruw niet herkend omdat de symptomen niet altijd even duidelijk aanwezig zijn. Tepelproblemen komen spijtig genoeg vaker voor tijdens de eerste dagen en weken na de geboorte. Meestal is een slechte drinktechniek van de baby hiervoor verantwoordelijk. Als de borstvoeding echter al een tijdje pijnloos was of als recent met antibiotica behandeld werd, dan zou spruw de oorzaak van de problemen kunnen zijn.

Symptomen bij de baby

De baby kan een dikke, witte aanslag in het mondje hebben, die niet weg te vegen is. Soms gaat het alleen om plaatselijke witte plekken. Rode lipjes, droge lipjes, die gesprongen lijken, een parelmoerachtig beslag op de binnenkant van de lipjes en een rode tong(topje) kunnen ook een teken van spruw zijn. Op de billetjes kan de spruw zich in de vorm van een vurig rode uitslag vertonen, die meestal duidelijk afgegrensd is. Niet bij alle baby’s met spruw komen deze zichtbare symptomen voor. Sommige baby’s zijn hangerig of huilerig en willen vaak drinken. Andere baby’s weigeren juist te drinken aan de borst omdat het drinken voor hen, door spruw in de mond, pijnlijk is. De meeste baby’s laten heel vaak los tijdens het drinken omdat het behouden van het vacuüm onaangenaam voor hen is. Dit gaat soms gepaard met een klakkend of smakkend geluid.

Symptomen aan de borst

Spruw zorgt vaak voor een kleurverandering van de tepel en de tepelhof. De huid kleurt rozerood tot paars en wordt glad, gespannen, droog en soms glanzend of schilferig. Af en toe gaat het alleen om een moeilijk zichtbare ‘film’ die op de tepelhof aanwezig lijkt te zijn. Het duidelijkste symptoom is ernstige jeuk, die kan overgaan in scherpe, branderige pijn. Vaak gaat het gepaard met tepelkloven, die maar niet willen genezen. Het verbeteren van de drinktechniek helpt niet en het drinken van de baby verergert de pijn. Ook na de voeding kan de pijn nog lang aanhouden. Eens de tepel door de spruwinfectie beschadigd is, kunnen ook bacteriën vrij spel krijgen. Dit kan leiden tot een diepe borstpijn. Soms komt deze pijn juist aan het einde van de voeding op en houdt dan nog lang na de voeding aan. Niet altijd zijn de huidveranderingen op de tepel en de tepelhof duidelijk zichtbaar.

Diagnose

Spijtig genoeg is spruw soms (bijna) onzichtbaar. Niet alle zorgverleners zijn er vertrouwd mee en sommige herkennen spruw alleen als de baby witte stippen in de mond heeft. Anderzijds is ook niet alles wat op spruw lijkt werkelijk spruw. Soms gaat het om een bacteriële infectie, eczeem of een andere huidaandoening.

Spruw kan het voeden binnen enkele dagen ondragelijk maken. Pijnstillers kunnen eventueel wat verlichting brengen. Door de pijn kunnen voedingen onbewust uitgesteld of eerder afgebroken worden. Daarbovenop kan de slechtere drinktechniek van de baby ervoor zorgen dat de borsten onvoldoende leeg gemaakt worden. Hierdoor bestaat het risico op verstopte melkkanalen en borstontsteking. Het is daarom belangrijk dat, wanneer het voeden onaangenaam wordt, er zo snel mogelijk een diagnose gesteld wordt en met een behandeling gestart kan worden.

De behandeling van spruw

Een schimmeldodend medicijn, zoals Nystatine orale suspensie of Daktarin (Miconazol) orale gel, voor baby’s mondje is alleen op voorschrift verkrijgbaar. Sommige artsen willen de orale gel niet voor jonge baby’s voorschrijven omdat er verstikkingsgevaar bestaat als men een grote klonter van het middel in het mondje van de baby steekt. Als men echter minder van het middel gebruikt en als men het met de vinger goed in het mondje van de baby verdeelt, dan is er geen risico op verstikking. Het verdelen van het middel op de tong, het gehemelte, de binnenkant van de wangen en de lipjes van de baby draagt ook bij tot het succes van de behandeling. De orale suspensie en de orale gel kunnen beter niet op tepel en tepelhof gebruikt worden. Ze kunnen voor irritatie zorgen. Een zalf met dezelfde werkzame stof zal de borsten sneller laten genezen. De zalf voor de borsten is vrij verkrijgbaar. Het is belangrijk dat met deze middelen minstens acht keer of na elke voeding behandeld wordt, dus niet slechts drie of vier keer zoals het in de bijsluiter staat. Borsten en baby kunnen best na het verdwijnen van alle symptomen nog zeven dagen verder behandeld worden, ook al is er misschien bij een van de twee niets van de spruw te zien. Als de baby een krachtig roze en eerder afgegrensde luieruitslag heeft dan kunnen, in het kader van een zo volledig mogelijke aanpak, de billetjes best ook met een schimmeldodende (zink)zalf behandeld worden. Medicatie tegen spruw kan soms een allergische reactie veroorzaken. Een allergie op de borsten lijkt sterk op de symptomen van spruw. Als bij lange behandeling de tepels maar niet willen genezen, dan is de spruw mogelijk resistent tegen de medicatie of het gaat intussen om een allergie tegen het middel. Het staken van de behandeling voor enkele dagen kan uitsluitsel brengen.

Bij hardnekkige spruw kan met Fluconazol (Diflucan) behandeld worden. De orale suspensie voor de baby gebruikt men volgens bijsluiter. Voor volwassenen zijn capsules beschikbaar. Het is belangrijk dat er op de eerste dag met een dosis van 400 mg begonnen wordt en dat er dan 2 tot 4 weken lang 2 keer per dag een dosis van 100 mg genomen wordt. Een korte behandeling van maar enkele dagen, een lagere dosis of een éénmalige inname van het middel is onvoldoende omdat het immers om hardnekkige spruw gaat.

Gentiaanviolet

Een oplossing van 1 % gentiaanviolet in water wordt één keer per dag in het mondje van de baby en op de borsten verdeeld. Het middel kan met een wattenstaafje of een kompres op de tong, het gehemelte, de binnenkant van de wangetjes en lipjes verdeeld worden. Borsten en baby kunnen best na het verdwijnen van alle symptomen nog 2 dagen verder behandeld worden. De behandeling duurt minimaal 4 dagen tot maximaal 7 dagen. Daarna wordt de behandeling voor 7 dagen stopgezet voor ze – indien nodig – hervat kan worden. Gentiaanviolet geeft paarsblauwe vlekken, die niet goed uit kleding en poreuze oppervlakten verwijderd kunnen worden. Ook op de huid zal deze verkleuring een tijdje aanwezig blijven. Gentiaanviolet kan soms voor irritatie op de huid zorgen.

Huismiddeltjes

Tegen spruw bestaan ook enkele huismiddeltjes die vroeger vaak gebruikt werden. Spruw heeft graag een pH-neutrale omgeving. Azijn, citroensap en bicarbonaat zijn bijvoorbeeld oude huismiddelen tegen spruw. Uiteraard is het belangrijk dat deze middelen voldoende verdund worden. Onverdund zouden ze veel te pijnlijk zijn op de borsten en in het mondje van de baby. Bij een beginnende spruw kan overwogen worden om de borsten met een lichte oplossing van bicarbonaat, verdunde azijn of verdund citroensap te spoelen. Bij de baby kan zo een oplossing of verdunning met een wattenstaafje of een kompres goed in het hele mondje verdeeld worden. Indien deze behandeling niet aanslaat kan men beter niet te lang wachten voor men op een behandeling met antischimmelmedicatie of gentiaanviolet overstapt.

Grondige hygiëne

Alles wat met baby’s mondje, zijn billetjes en de borsten in aanraking komt kookt men best elke dag uit. Alles wat men niet kan koken spoelt men met heet azijnwater. Spruw houdt niet van zuur.

Spruw, die niet correct behandeld wordt, kan terug komen en soms wordt ze zelfs resistent tegen de medicatie. De slaagkansen bij de meeste middelen zijn niet 100 %. Als een behandelingsmethode niet succesvol is, kan men voor een andere methode kiezen. Helpt correct behandelen helemaal niet, dan gaat het mogelijk niet om spruw. Spruw wordt gemakkelijk met andere aandoeningen verward, zoals bacteriële infecties, eczeem, vaatkrampen, dermatitis of beschadiging van de tepel door een slechte drinktechniek van de baby. De allergische reactie op medicatie tegen spruw kan op tepels en borsten sterk op de symptomen van spruw lijken. Dan is de spruw misschien al lang verdwenen, maar blijven de klachten duren. Een consultatie bij een arts of lactatiekundige die ervaring met tepelproblemen hebben is altijd aangewezen bij verdenking van spruw.

Afgekolfde melk

Het is voorlopig onduidelijk in hoeverre melk die tijdens een spruwinfectie afgekolfd werd de baby (opnieuw) kan besmetten. Tijdens de behandeling kan de melk waarschijnlijk veilig aan de baby gegeven worden. Wil men de melk ook na de behandeling gebruiken, dan kan men ze beter pasteuriseren. De melk kan in een pan op laag vuur langzaam tot 62,5°C verhit worden. Deze temperatuur moet gedurende 30 minuten aangehouden worden (ondertussen vaak roeren). Hiervoor kan een kookthermometer gebruikt worden. Bij een te lage temperatuur wordt mogelijk de spruw onvoldoende afgedood, bij een hogere temperatuur is er een groter verlies aan levende cellen. Na het pasteuriseren dient men de melk snel in de koelkast af te koelen en in te vriezen.

Bronnen:
Medications and Mothers’ milk, Dr. Thomas Hale
Breastfeeding Answerbook, La Leche League International
Using Gentian Violet, Dr. Jack Newman
Breastfeeding, A Guide for the Medical Profession (2011), Ruth A. Lawrence, Robert M. Lawrence

Spread the love