Huid-op-huidcontact

Huid-op-huidcontact (ook bekend als skin-to-skin) begint tijdens de kostbare momenten van verbinding met je pasgeboren baby. De fysiologisch normale plek voor een baby na de geboorte is in jouw armen en tegen jouw huid. Wanneer je baby huid-op-huid wordt gelegd, voelt hij/zij instinctief veiligheid en bescherming. Huid-op-huidcontact vergemakkelijkt de overgang naar het leven buiten de baarmoeder en vermindert de stress van de geboorte voor zowel jou als je baby. Ideaal gezien begint dit onmiddellijk na de geboorte en gaat het door tot na de eerste borstvoeding/borstvoeding. Het is echter belangrijk om huid-op-huidcontact te initiëren wanneer je daartoe in staat bent.

Geschiedenis van huid-op-huidcontact en Kangaroo Care

Het idee om baby’s huid-op-huid te leggen is allesbehalve nieuw. Het dateert uit het begin van de evolutie van primaten, maar werd in de moderne tijd verdrongen door ziekenhuisroutines zoals het gebruik van couveuses voor premature baby’s. In 1978, in het Instituto Materno Infantil, een groot kraamziekenhuis in Bogotá, Colombia, stierven veel premature baby’s omdat er niet genoeg couveuses waren. Dr. Rey, een kinderarts in het ziekenhuis, las een artikel over de fysiologie van buideldieren en hun pasgeborenen. Hij raakte zo geïnspireerd om het tekort aan couveuses te counteren door wat nu bekend staat als Kangaroo Mother Care (ook bekend als KMC) te proberen. Kangaroo Mother Care houdt in dat de baby 24 uur per dag continu huid-op-huidcontact heeft met diens ouder.
Toen er geen couveuse beschikbaar was voor zijn nieuwste patiënt, zorgde Dr. Rey dat de ouder de baby constant in huid-op-huid op de borst had en dat constant toegang had tot de borst. Stel je voor hoe deze ouders zich voelden: ze waren bang voor hun baby, maar ze voelden dat ze de liefde, warmte en borstvoeding kon bieden, alles wat de baby nodig had. De ouder kreeg de kans om diens baby van dichtbij te leren kennen. Deze ervaring gaf de kracht om de levensreddende zorg te bieden die de baby nodig had.
Artsen en ziekenhuispersoneel besloten dit succes met meer patiënten toe te passen [12].
Toen de artsen de ervaring met Kangaroo Care evalueerden, ontdekten ze dat het aantal ziekenhuisinfecties aanzienlijk afnam, evenals het aantal baby’s dat zieker werd of stierf. Ze hadden minder verpleegkundigen nodig om voor de baby’s te zorgen. Al snel zaten banken in Colombia vol met ouders die Kangaroo Care toepasten in het ziekenhuis en in klinieken, en Kangaroo Care werd een gevestigde praktijk [6].

Sinds 1987 heeft Dr. Nils Bergman, die begon in een klein missieziekenhuis in Zimbabwe, aangetoond dat zelfs de kleinste premature baby’s in huid-op-huid contact bij hun ouders en niet gescheiden hoeven te zijn. Dit is de biologisch normale plek voor een baby. Bergman heeft zijn eigen onderzoek en dat van neurowetenschappers gebruikt om aan te tonen dat huid-op-huidcontact essentieel is voor de basisregulatie van temperatuur, hartslag en ademhaling van een baby. Wanneer een pasgeborene niet huid-op-huid is, voelt de baby zich instinctief onveilig, wat de hersenen van de baby verstoort. Alle benodigde zorg kan worden verleend terwijl de baby huid-op-huidcontact heeft met de ouder. Borstvoeding en mensenmelk zijn essentieel voor deze levensreddende zorg. Bergman stelt dat ook andere vertrouwenspersonen door de ouders gekozen kunnen worden om te helpen bij het bieden van deze intensieve zorg [2], [3].

Voor baby’s met een laag geboortegewicht kan Kangaroo Mother Care het sterftecijfer met 40% verminderen na de geboorte en voordat ze worden ontslagen uit het ziekenhuis [19]. Een recente analyse toonde aan dat het risico op overlijden bij premature baby’s met 32% kan worden verminderd en het risico op een ernstige infectie met 15% kan worden verlaagd wanneer Kangaroo Mother Care binnen de eerste 24 uur wordt gestart. Uit dit onderzoek bleek dat huid-op-huidcontact meer voordelen biedt als de baby meer dan acht uur per dag huid-op-huid is. De conclusie is dat Kangaroo Care direct na de geboorte moet beginnen, tenzij de baby ernstig ziek is. Dit onderzoek werd gedaan bij premature baby’s en baby’s met een laag geboortegewicht, die de meest kwetsbare groep pasgeborenen vormen [23].

Niet-continu huid-op-huidcontact

Veel landen, ook België, moedigen Kangaroo Care nu aan en passen het toe. Toch wordt 24 uur per dag huid-op-huidcontact in veel ziekenhuizen niet als praktisch beschouwd.
Huid-op-huidcontact is waardevol, zelfs gedurende een kortere periode. Hoe meer tijd de baby huid-op-huid doorbrengt, hoe groter de voordelen.

Huid-op-huidcontact is een moment om de behoeften en voedingssignalen van je baby te leren kennen. Het helpt je hersenen opnieuw te verbinden om van dit nieuwe kleine wezentje te houden en verbindt de hersenen van je baby om zich te hechten en geliefd te voelen. De verbinding van neurale paden wordt gemaximaliseerd wanneer je baby plat tegen je borst ligt.

Huid-op-huidcontact:
– Stimuleert de afgifte van oxytocine, het “liefdeshormoon” dat jou en je baby helpt te hechten en te ontspannen.
– Maakt je meer afgestemd op je instincten om voor je baby te zorgen en borstvoeding te geven.
– Helpt je baby gezonde microben van jou over te nemen en een eigen gezonde microbiële balans te ontwikkelen. Deze gezonde microbiota kan levenslange immunologische voordelen bieden voor je baby. Je baby herkent je geur en het geluid van je hartslag, wat rustgevend werkt.

Huid-op-huidcontact na de geboorte en in de vroege postpartumperiode

Huid-op-huidcontact onmiddellijk na de geboorte is een van de meest effectieve methoden om exclusieve borstvoeding te bevorderen. Vroeg huid-op-huidcontact:
– Helpt baby’s om te leren aanleggen en drinken aan de borst.
– Verhoogt prolactinewaarden en melkproductie.
– Verhoogt de kans op exclusieve borstvoeding bij en na ontslag, en verlengt de duur van de borstvoedingsperiode.

Wanneer borstvoeding niet onmiddellijk kan worden gestart, helpt huid-op-huidcontact om:
– De baby op temperatuur te houden, vergelijkbaar met een verwarmd bed in het ziekenhuis.
– De ademhaling, hartslag en bloedsuikerwaarden van de baby te reguleren.
– Voorbereiden op een eerdere start van de eerste borstvoeding.

Huid-op-huidcontact vermindert huilen. Het kan pijn verminderen voor de baby bij medische procedures die worden uitgevoerd tijdens huid-op-huidcontact. Het helpt de baby zich rustiger en meer gereguleerd te voelen.

Onderzoekers hebben vastgesteld dat tijdens de periode waarin baby’s niet in huid-op-huidcontact werden geouden, de autonome activiteit van de baby’s gemiddeld 176 procent hoger was en de rustige slaap 86 procent lager dan wanneer ze wel huid-op-huidcontact met de ouder sliepen [20]. “We deden een schokkende ontdekking,” zegt Dr. Bergman. “Wanneer baby’s apart van hun moeders slapen, verdrievoudigt de variabiliteit van hun hartslag, wordt diepe slaap significant verminderd en is er geen sprake van slaapcycli” [14].

Huid-op-huidcontact helpt ook de ouders

Huid-op-huidcontact draagt bij tot een positievere geboorte-ervaring, zelfs in situaties die misschien niet als positief werden ervaren. Het kan postpartum bloedingen verminderen en stress verminderen bij zowel de ouders als de baby. Huid-op-huidcontact kan ook postpartumdepressie verminderen. Daarnaast verhoogt het het zelfvertrouwen van ouders en verbetert het de ervaring van de moeder met het geven van geboorte [29].

Dr. Bergman’s advies voor huid-op-huidcontact:
Hoe meer huid-op-huidcontact, hoe beter, in de eerste uren, dagen, weken, maanden en zelfs jaren. Maar om te beginnen raadt hij aan om in de eerste zes uur huid-op-huidcontact te hebben om de pasgeborene te stabiliseren; de eerste duizend minuten om te recupereren van de bevalling, zowel voor de ouder als de baby; en tijdens het tweede of derde uur huid-op-huidcontact met de tweede ouder of een andere zorggever om de hersenen van de tweede ouder ingrijpend en blijvend te veranderen voor het ouderschap [13].

Beginnen met huid-op-huidcontact

Hoe wordt huid-op-huidcontact direct na de geboorte gestart? Je wordt in een licht achteroverliggende positie geplaatst, met ondersteuning voor je armen en rug. Je baby wordt op je borst gelegd, gedroogd en bedekt met een deken totdat de navelstreng wordt afgeklemd. Zodra de navelstreng is afgeklemd, blijft je baby op je borst liggen. Idealiter blijft het huid-op-huidcontact ononderbroken gedurende minstens 90 minuten, wat overeenkomt met twee slaapcycli van een baby. Langere periodes van huid-op-huidcontact worden aangemoedigd. Het gezicht van de baby is goed zichtbaar en niet bedekt, de nek is recht en de knieën zijn gebogen. De baby kan naakt zijn of een luier dragen. De meeste standaardprocedures kunnen worden uitgevoerd terwijl de baby op je borst ligt. Het meten van de baby kan tot zes uur worden uitgesteld, aangezien de metingen in die tijd niet drastisch zullen veranderen. Je lichaam zal je baby warm houden. Je kunt de voedingssignalen van je baby leren herkennen, zoals zoeken of zuigen op de handjes, en je baby naar de borst leiden voor de eerste voeding.
Ongeacht de geboorteplaats – ziekenhuis, geboortecentrum of thuis – kan en moet huid-op-huidcontact deel uitmaken van de routinematige zorg voor de pasgeborene. Huid-op-huidcontact kan doorgaan terwijl jij en je baby worden verplaatst van de verloskamer naar de postpartumperiode, terwijl je observatie en ondersteuning krijgt voor vroege borstvoeding. Als je om medische of andere redenen je baby niet kunt vasthouden, kan je partner, een ander familielid of je geboortebegeleider je baby huid-op-huid vasthouden.

In sommige speciale of medische omstandigheden heb je mogelijk hulp nodig van een ondersteunend persoon of verpleegkundige om jezelf en je baby comfortabel te positioneren. Bij een tweeling kunnen de baby’s zij-aan-zij op je lichaam worden gelegd. Als je een keizersnede hebt gehad, controleer dan het beleid van je ziekenhuis met betrekking tot huid-op-huidcontact in de operatiekamer. Je geboortebegeleider of partner kan je baby huid-op-huid vasthouden totdat je er klaar voor bent. Na een keizersnede kan de baby boven het operatiedoek op je borst worden gelegd. Veel ziekenhuizen hebben een beleid voor huid-op-huidcontact na een keizersnede. Huid-op-huidcontact kan beginnen terwijl je incisie wordt gesloten. Soms wordt een premature of zieke baby overgebracht naar de neonatale intensieve zorg (NICU). In dat geval moet huid-op-huidcontact zo snel mogelijk plaatsvinden.
De KMC Study Group heeft vastgesteld dat huidig onderzoek ondersteunt dat alle baby’s baat hebben bij onmiddellijk huid-op-huidcontact en dat ze gezonder zullen zijn op zowel korte als lange termijn als ze niet worden gescheiden van hun moeder [5].

Het belang van huid-op-huidcontact in de zorg voor baby’s na de pasgeboren periode

Huid-op-huidcontact kan een waardevol hulpmiddel zijn in het ouderschap, niet alleen tijdens de babytijd maar ook in de peutertijd. Dit hulpmiddel heeft op lange termijn voordelen, omdat ouders meer zelfvertrouwen krijgen in het interpreteren van de signalen van hun baby en minder gestrest zijn. Huid-op-huidcontact versterkt de responsiviteit en verbondenheid van ouders.

Voorbereiding op huid-op-huidcontact

Je kan je voorbereiden op het toepassen van huid-op-huidcontact na de geboorde door een lokale bevallingscursus te volgen tijdens je zwangerschap. De instructeur heeft waarschijnlijk een goed beeld van de protocollen in de ziekenhuizen in jouw regio.
Als je een geboorteplan voorbereidt, kan je een verzoek toe voor huid-op-huidcontact toevoegen aan je plan. Je kan je zorgteam, je partner of andere geboortebegeleider vragen om voor jou te pleiten als het ziekenhuis waar je van plan bent te bevallen huid-op-huidcontact niet heeft opgenomen in hun standaardzorg voor bevallingen.
Als je de mogelijkheid hebt om een ander ziekenhuis te kiezen, is het altijd nuttig om het ziekenhuis dat je verlaat te laten weten waarom je deze keuze hebt gemaakt.

Professionele ondersteuning voor huid-op-huidcontact

Huid-op-huidcontact bevordert borstvoeding en helpt baby’s te groeien en zich goed te ontwikkelen. Vanwege de vele voordelen van huid-op-huidcontact wordt deze praktijk ondersteund door verschillende gerenommeerde. Deze organisaties omvatten onder andere La Leche League International (LLLI), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Baby-Friendly Hospital Initiative (BFHI), de Academy of Breastfeeding Medicine (ABM) en de American Academy of Pediatrics (AAP).
Babyvriendelijke ziekenhuizen zijn verplicht ervoor te zorgen dat huid-op-huidcontact wordt gewaardeerd en ondersteund in hun kraam- en neonatale afdelingen. In sommige gevallen kan huid-op-huidcontact niet onmiddellijk plaatsvinden na een keizersnede, maar de protocollen van Baby Friendly vereisen dat het zo snel mogelijk na de geboorte beschikbaar wordt gemaakt [25].
Via deze link kan je terugvinden welke ziekenhuizen in België het BFHI-label dragen: https://www.health.belgium.be/nl/baby-friendly-hospital-initiative

De recente richtlijnen van de WHO bevelen aan dat onmiddellijk, continu en ononderbroken huid-op-huidcontact de standaardzorg moet zijn voor alle bevallenen en baby’s, ongeacht de manier van bevallen [30].
Ziekenhuizen die up-to-date zijn met de beste praktijken en evidence-based medicine zullen ernaar streven om bevallene en baby samen te houden gedurende het eerste uur na de geboorte. Nieuwe inzichten breiden dit cruciale eerste uur uit naar de volledige eerste dag. De eerste 1000 minuten zijn een belangrijke periode om ononderbroken huid-op-huidcontact en samenzijn te behouden. Duizend minuten komen overeen met meer dan 16 uur, praktisch gezien de eerste dag en nacht.

“Zero separation” (geen scheiding) kan worden bereikt met de hulp van de partner of een ander familielid, voornamelijk om de bevallene te ondersteunen zodat die zoveel mogelijk tijd met de baby kan doorbrengen. Op deze manier kunnen bevallene en baby hun slaap- en waaktijden synchroniseren en elkaars lichaamstaal leren kennen. De nieuw geactiveerde verbindingen in hun hersenen worden sterker en beter gecoördineerd: dit is waar hechting feitelijk om draait [13].

 

Verder lezen:
Borstweigeren
Hongersignalen

In het Engels:
https://llli.org/breastfeeding-info/skin-skin-contact/
https://laleche.org.uk/whats-big-deal-skin-skin/
https://llli.org/news/skin-to-skin-contact/
https://llli.org/news/skin-to-skin-is-as-easy-as-1-2-3/
https://llli.org/news/breastfeeding-premature-babies/
https://llli.org/news/breastfeeding-skin-to-skin-helps-baby-build-a-healthy-immune-system/
https://llli.org/news/vulnerable-pretoria-baby-gets-skin-to-skin/

Bronnen:
[1] Anderson, G. C. (2007). Early skin‐to‐skin contact for mothers and their healthy newborn infants. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2.  https://doi.org/DOI:10.1002/14651858.CD003519
[2] Bergman, N. (2014). The neuroscience of birth – and the case for Zero Separation. Curationis, Vol 37, No 2, a1440. https://doi.org/10.4102/curationis.v37i2.1440
[3] Bergman, N. J. (2024). New policies on skin-to-skin contact warrant an oxytocin-based perspective on perinatal health care. Frontiers in Psychology, 15. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1385320
[4] Bigelow, A. E. (2020). Mother–Infant Skin-to-Skin Contact: Short‐ and Long-Term Effects for Mothers and Their Children Born Full-Term. Frontiers in Psychology, 11(21). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01921
[5] Brimdyr, K. S. (2023). Skin-to-skin contact after birth: developing a research and practice guideline. Acta Paediatrica, 112(8), 1633-1643. https://doi.org/10.1111/apa.16842
[6] Charpak, N. G. (2005). Kangaroo Mother Care:25 years after. Acta Pædiatrica, 94: 514-522. https://doi.org/10.1111/j.1651-2227.2005.tb01930.x
[7] Dongre, S. D. (2020). Kangaroo father care to reduce paternal stress levels: A prospective observational before-after study. Journal of Neonatal-Perinatal Medicine, 13(3), 403-411. https://doi.org/10.3233/NPM-180190
[8] Grant, J. P. (1992). The state of the world’s children. UNICEF, No. 19926714325; p. 97.
[9] Hanke, K. R. (2022). Early Skin-to-Skin Contact Does Not Affect Cerebral Tissue Oxygenation in Preterm Infants <32 Weeks of Gestation. Children, 9(2), 211. https://doi.org/10.3390/children9020211
[10] Ionio, C. C. (2021). Parent–Infant Skin-to-Skin Contact and Stress Regulation: A Systematic Review of the Literature. Int. J. Environ. Res. Public Health, 18(9), 4695. https://doi.org/10.3390/ijerph18094695
[11] Jones, H. &. (2018). Physiological benefits to parents from undertaking skin-to-skin contact with their neonate, in a neonatal intensive special care unit. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 32(3), 1012–1017. https://doi.org/10.1111/scs.12543
[12] Kangaroo care: the radical skin-to-skin approach to saving premature babies. (2017, March 3). The Guardian. https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2017/mar/03/kangaroo-care-the-radical-skin-to-skin-approach-to-saving-premature-babies
[13] Kangaroo Mother Care – Nino Overview. (n.d.). Retrieved July 18, 2024, from https://kangaroomothercare.com/nino-overview/#:~:text=Baby%20stays%20with%20mum%20for%20the%20%E2%80%9Cfirst%201000%20minutes%E2%80%9D
[14] Kangaroology: The First 1000 Minutes. (n.d.). MindfulBirth. Retrieved July 18, 2024. https://www.mindfulbirthny.com/kangaroology-the-first-1000-minutes/
[15] Lee, J. P. (2021). Parent-infant skin-to-skin contact reduces the electrical activity of the diaphragm and stabilizes respiratory function in preterm infants. Pediatric Research, 91, 1163-1167. https://doi.org/10.1038/s41390-021-01607-2
[16] Li Z, M. P., & Li. (2020). Association between early essential newborn care and breastfeeding outcomes in eight countries in Asia and the Pacific: a cross-sectional observational -study. BMJ Global Health, 11 pp.5, e002581
[17] Ludington-Hoe, S. M. (2005). Skin-to-Skin Contact (Kangaroo Care) Analgesia for Preterm Infant Heel Stick. AACN Advanced Critical Care, 16(3), 373-387
[18] Mekonnen, A. G. (2019). The effects of kangaroo mother care on the time to breastfeeding initiation among preterm and LBW infants: A meta-analysis of published studies. International Breastfeeding Journal, 14(1), 12. https://doi.org/10.1186/s13006-019-0206-0
[19] Moore ER, B. N. (2016). Early skin-to-skin contact for mothers and their healthy newborn infants. Cochrane Database of Systematic Reviews, Issue 11. Art. No.: CD003519. https://doi.org/10.1002/14651858.CD003519.pub3
[20] Morgan BE, Horn AR, Bergman NJ. (2011). Should neonates sleep alone? Biol Psychiatry. 2011 Nov 1;70(9):817-25. doi: 10.1016/j.biopsych.2011.06.018. Epub 2011 Jul 29. PMID: 21802659
[21] Oras, P. T.-W.-L. (2016). Skin-to-skin contact is associated with earlier breastfeeding attainment in preterm infants. Acta Paediatrica, 105(7), 783–789. https://doi.org/10.1111/apa.13431
[22] Safari, K. S. (2018). The effect of mother and newborn early skin-to-skin contact on initiation of breastfeeding, newborn temperature and duration of third stage of labor. International Breastfeeding Journal, 13(32). https://doi.org/10.1186/s13006-018-0174-9
[23] Sivanandan, S. S. (2023). Kangaroo mother care for preterm or low birth weight infants: a systematic review and meta-analysis. BMJ Global Health, 8:e0107248, https://doi.org/10.1136/bmjgh-2022-010728
[24] Stevens, J. S. (2014). Immediate or early skin-to-skin contact after a Caesarean section: A review of the literature. Maternal & Child Nutrition, 10(4). https://doi.org/10.1111/mcn.12128
[25] UNICEF. (2023). Skin-to-skin Contact. Baby Friendly Initiative; UNICEF. https://www.unicef.org.uk/babyfriendly/baby-friendly-resources/implementing-standards-resources/skin-to-skin-contact/
[26] Varela, N. T. (n.d.). Cortisol and blood pressure levels decreased in fathers during the first hour of skin-to-skin contact with their premature babies. Acta Paediatrica, 107(4), 628–632. https://doi.org/10.1111/apa.14184
[27] Vittner, D. M. (2018). Increase in Oxytocin From Skin-to-Skin Contact Enhances Development of Parent–Infant Relationship. Biological Research For Nursing, 20(1), 54–62. https://doi.org/10.1177/1099800417735633
[28] WHO Immediate KMC Study Group. (2021). Immediate “Kangaroo Mother Care” and Survival of Infants with Low Birth Weight. New England Journal Medicine, 384:2028-2038, https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2026486
[29] Widström, A. M. (2019). Skin-to-skin contact the first hour after birth, underlying implications and clinical practice. Acta Paediatrica, 108:1192–1204. https://doi.org/10.1111/apa.14754
[30] World Health Organization. (2022). WHO recommendations for care of the preterm or low-birth-weight infant. World Health Organization
[31] World Health Organization. (2023). Kangaroo mother care: a transformative innovation in health care. Global Position Paper.

© juli 2024, La Leche Leauge International | vertaald door La Leche League België-Vlaanderen vzw