Mastitis en pijnlijke borsten

Bij pijnlijke of gevoelige borsten, kleurverandering in een deel van de borst of als je een harde plek of een klein knobbeltje voelt in je borst … of het nu mastitis is of niet:

Geef uw baby borstvoeding op vraag en zo vaak als hij/zij wil
Neem voldoende rust
Leg ijs- of koudekompressen op het gevoelige gebied
Bij volle borsten kan lymfedrainage massage overwogen worden: een zeer zachte, lichte maar stevige aanraking, met de vingertoppen plat op de huid in de oksel en bovenborst. In deze video wordt getoond hoe dit werkt.
Overweeg in overleg met je zorgverlener het gebruik van ibuprofen, afgewisseld met paracetamol

Vroeger werden mastitis, verstopte melkklieren, melkblaasjes en abcessen als afzonderlijke problemen beschouwd. Nu wordt het gezien als verschillende fases in het ontstekingsproces. Het is de reactie van het lichaam op een bedreiging. De Academy of Breastfeeding Medicine (ABM) heeft haar protocol herzien: ABM Protocol #36: Het Mastitis Spectrum. De informatie in de tekst hieronder is gebaseerd op dit ABM-protocol, aangevuld met extra informatie. Sommige punten in het protocol zijn controversieel binnen de borstvoedingsgemeenschap. We zullen deze aanhalen met [volgletter] en onderaan de tekst verder toelichten.

Verstopte melkklieren en -kanaaltjes

Melk stroomt door een systeem van microscopisch kleine kanaaltjes in je borsten, die gemakkelijk samengedrukt kunnen worden. Wanneer er meer melk wordt geproduceerd dan je baby drinkt (bijvoorbeeld als je bovenop het live voeden van je kindje ook kolft), kan dit druk veroorzaken, waarop je lichaam reageert als een bedreiging. Ontstekingscellen en -vloeistoffen stromen naar het gebied om de schade te herstellen en bacteriën te bestrijden.

De zwelling die door deze ontsteking ontstaat, drukt op sommige kanaaltjes, waardoor de melk minder goed stroomt of blokkeert. De huid in dit gebied kan donkerder, roder of rozer lijken dan normaal. Bij een donkere huidskleur is roodheid mogelijk minder gemakkelijk te zien of helemaal niet zichtbaar. Het kan warm aanvoelen. Als deze ontsteking niet wordt behandeld, kan het gebied verder ontstoken of geïnfecteerd raken. Dit kan gebeuren wanneer je borsten overvol raken.

Mogelijke oorzaken kunnen zijn:

Je bent langer gescheiden van je baby dan normaal waardoor er meer tijd zit tussen de borstmomenten.
Je baby begint ’s nachts langer te slapen
Je baby krijgt tandjes, heeft een verstopt neusje of voelt zich op een andere manier niet lekker, en drinkt daardoor minder.

De behandeling van wat we kennen als verstopte melkklieren en mastitis is vergelijkbaar. Volgende zaken zullen kunnen helpen:

Besef dat je ziek bent. Voldoende rust nemen zal helpen om sneller te genezen. De belangrijkste zaken om nu je tijd aan te besteden zijn jezelf, je borsten en je baby.
Leg ijs- of koudekompressen op het getroffen gebied.
Antibiotica wordt in het begin niet aanbevolen. In het begin is dit immers geen infectie. Onnodig of te vroeg antibioticagebruik kan resistente bacteriestammen stimuleren en de kans op terugkerende mastitis of een abces in de toekomst vergroten.
Blijf borstvoeding geven op verzoek, zowel op verzoek van je baby als op eigen verzoek. Zo zal er niet onbedoeld te veel tijd tussen de borstmomenten zitten.
Vermijd overmatig kolven. Als je meer kolft dan je baby nodig heeft, kan dit leiden tot overproductie.
Zorg voor een goede aanhap en comfortabele voedingshouding. Dit helpt de baby om zeker voldoende melk te drinken.
Verander tijdens het voeden van houding om je comfort te vergroten.
Vermijd knellende kleding. Een beha mag voldoende steun geven, maar mag niet te strak zitten. Vermijd kleding of bandjes die strak rond de borsten, borstkas en oksels zitten.

Als je regelmatig last hebt van verstopte melkklieren en bovenstaande aanbevelingen niet helpen, kan het nemen van een lecithinesupplement helpen. Dit supplement kan zonnebloemlecithine of sojalecithine zijn. Er is echter weinig wetenschappelijk bewijs over de werking hiervan. Meer informatie hierover is te vinden in het ABM-protocol.

Melkblaar

Een melkblaar is meestal een pijnlijk wit stipje op de tepel of tepelhof. Dit is het gevolg van een ontsteking of mastitis in de borst, waarbij ontstekingscellen vanuit de melkkanaaltjes naar het oppervlak van de borst schieten en zich daar in de tepel of tepelhof nestelen.

Deze worden behandeld als elke andere aandoening binnen het mastitisspectrum. Ze doen niet altijd pijn en kunnen binnen enkele weken verdwijnen.

Bij een pijnlijke melkblaar kan je dus:

Ijs- of koudekompressen toepassen
Blijven voeden op verzoek zoals je gewoon bent
Dezelfde aanbevelingen volgen als bij verstopte melkklieren en melkkanaaltjes

Maak de blaar niet zelf open. Het kan verlichting geven, maar het brengt ook een risico op infectie of ontsteking, en de kans op hernieuwde vorming van de blaar met zich mee. Gebruik geen zeep of andere reinigingsmiddelen op de tepel, omdat dit huidbeschadiging en pijn kan veroorzaken.

Als deze suggesties niet helpen, kan je je lactatiekundige om verdere hulp vragen. Mits voorschrift kan een steroïde crème gebruikt worden om de ontsteking te verminderen.

Mastitis of borstontsteking

Mastitis kan optreden wanneer een gebied met verstopte melkklieren voortdurend wordt samengedrukt, of, meer in het algemeen, wanneer je borsten te vol raken, wat zwelling en ontsteking veroorzaakt. Dit gebeurt niet als gevolg van één keer te veel tijd tussen de borstmomenten te laten, maar is onderdeel van een proces.

Chronische stuwing, overmatig kolven of proberen de borsten leeg te maken, verhogen allemaal het risico op mastitis. Gebieden in de borst waar de melkkanalen worden afgekneld, kunnen een onbalans in bacteriesoorten veroorzaken, wat kan leiden tot een infectie.

Het is belangrijk dat je baby blijft drinken aan de borst met de ontsteking om te voorkomen dat de ontsteking verergert en er een abces ontstaat. Het is een fabeltje dat het ongezond is voor je baby om borstvoeding te geven terwijl je mastitis hebt. Mastitis is niet besmettelijk: er is geen risico voor je baby. Borstvoeding blijven geven kan net de ontsteking in je borst helpen verminderen.

Als je mastitis hebt, kunt u alle aanbevelingen in het gedeelte over verstopte melkklieren proberen, evenals het volgende behandelplan hieronder. Veel ontstekingssymptomen verdwijnen zonder antibiotica als u deze aanbevelingen volgt:

Tekenen, symptomen en behandeling

A. Wanneer je:

Harde plekken, of een harde knobbel in de borst voelt.
Pijn hebt, of je meer vermoeid voelt dan anders.
Lichte koorts hebt van minder dan 38,4°C.
Een verandering opmerkt in het uiterlijk van de huid op de ontstoken borst. Afhankelijk van je huidskleur en het ontstoken deel van de borst kan er een rode, roze, bruine of grijze plek zichtbaar zijn. Sommigen beschrijven het als driehoekig of wigvormig. De afwezigheid van huidveranderingen betekent echter niet dat er geen mastitis aanwezig is.

Dan:

Rust zoveel mogelijk. Probeer in bed te blijven liggen met je baby bij je. Hier zijn enkele LLL-richtlijnen voor veilig samen slapen: Safe Sleep Seven. Zorg dat je alles wat jij en je baby nodig hebben, dicht in de buurt ligt: luiers en billendoekjes, speelgoed, boeken, je telefoon, water en snachts, … zodat je zo weinig mogelijk uit bed hoeft te komen.
Blijf zo vaak als je wilt koude- of ijspakkingen aanbrengen om ontstekingen en zwellingen te verminderen.
Blijf voeden op verzoek, minstens 8-12 keer per 24 uur aan beide borsten. Als je een peuter of een ouder kind hebt dat borstvoeding geeft, kan het zijn dat hij of zij minder vaak drinkt. Als je baby de pijnlijke kant weigert, zal het misschien nodig zijn om de borst te kolven, net genoeg zodat de borst terug zachter is zoals het normaal gesproken na een voeding aanvoelt.
Om stuwing te verlichten, kunt u lymfedrainage overwegen, zie bovenaan beschreven. Dit helpt om het vocht weg te leiden van de melkklieren.
Overweeg in overleg met je zorgverlener het gebruik van ibuprofen, afgewisseld met paracetamol om de pijn te verlichten.
Zelf probiotica, innomen kan helpen bij mastitis [A]. Twee stammen die zijn onderzocht en mogelijk nuttig bleken te zijn, zijn Limosilactobacillus fermentum (ook bekend als lactobacillus fermentum) en Lactobacillus salivaris (ook bekend als Ligilactobacillus salivarius). De auteurs van het ABM-protocol stellen dat meer onderzoek nodig is.

B. Wanneer je:

Je na de eerste 24-48 uur niet beter voelt, maar ook niet slechter.
Koorts stijgt naar 38,4 °C of meer.

Dan:

Neem contact op met uw arts of huisarts.
Als u antibiotica krijgt voorgeschreven, moet u deze innemen totdat de aanbevolen kuur is voltooid, ook als u zich beter voelt.
Blijf rusten en drink voldoende.
Blijf voeden op verzoek. Als je baby niet kan of wil drinken, kolf dan de ontstoken borst ter vervanging, maar overdrijf niet. Als je niet kunt kolven of voeden aan de ontstoken borst, gebruik dan ijs- of koudekompressen om de ontsteking te verminderen totdat je weer borstvoeding kunt geven of kolven.
Bespreek het gebruik van therapeutische echografie (TUS) met uw zorgverlener. TUS kan helpen om oedeem (zwelling en extra vocht in de borst) te verlichten en ontstekingen te verminderen. De wetenschappelijke bewijzen voor TUS zijn echter beperkt.

Abces

Een abces is een gezwollen plek in de borst met pus en bacteriën. Dit komt voor bij een klein percentage van de gevallen van mastitis. Het verschijnt vaak als een zeer rode of doffe plek op een lichte huidskleur van de borst. Bij een donkere huidskleur is de roodheid mogelijk niet gemakkelijk te zien of helemaal niet zichtbaar.

Een duidelijk afgebakend gebied kan hard en gevoelig aanvoelen. Het kan lijken alsof het eerst beter wordt en dan weer verergert. Het kan ook dat de symptomen verergeren en dat het abces gedraineerd moet worden.

In sommige gevallen zal het abces opengaan en door de huid heen draineren. Als het gedraineerd moet worden, zal een arts (meestal een radioloog of een borstchirurg) de inhoud van het abces wegzuigen met een naaldaspiratie, wat mogelijk meerdere keren moet worden uitgevoerd, of door een drain in te brengen die blijft zitten totdat het abces volledig is gedraineerd. Veel experts zijn van mening dat een drain moet worden geplaatst wanneer het abces voor het eerst wordt geaspireerd, anderen vinden het noodzakelijk als een tweede aspiratie van het abces nodig is. In bepaalde gevallen is een operatie onder narcose noodzakelijk. Daarnaast zullen er waarschijnlijk antibiotica worden voorgeschreven.

Ongeacht hoe uw abces wordt verzorgd, is het blijven geven van borstvoeding aan de aangedane borst waardevol om ontstekingen te verminderen.

Als je een echo of andere opname van de borsten nodig hebt, kan je hier meer lezen over de compatibiliteit met borstvoeding.

Terugkerende verstopte melkklieren en -kanaaltjes, of terugkerende mastitits

Om toekomstige ontstekingsproblemen te voorkomen, is het verstandig om voorzichtig te zijn met ongewoon lange tijd laten tussen de borstmomenten. Regelmatig de voedingspositie van je baby veranderen, kan weliswaar bijdragen aan een goede aanleghouding, maar kan wel druk uitoefenen op verschillende delen van de borst. Een goede algemene gezondheid behouden door middel van je voeding en extra rust kan helpen voorkomen dat je borsten weer pijnlijk worden. Controleer je borsten elke dag voorzichtig. Als je een gevoelige plek vindt, zorg dan dat je rust neemt, gebruik coldpacks en blijf borstvoeding geven of kolven om de ontsteking te verminderen.

Mastitis kan om verschillende redenen terugkeren. Wanneer bacteriën resistent of ongevoelig zijn voor het voorgeschreven antibioticum, of wanneer de antibiotica niet lang genoeg worden uitgenomen, kan mastitis terugkeren. Mastitis kan ook terugkeren wanneer de borstvoeding aan de aangedane zijde niet wordt voortgezet, of wanneer de oorspronkelijke oorzaak van de mastitis niet wordt aangepakt.

Als mastitis terugkomt, vraag dan aan uw zorgverlener of u een kweek en gevoeligheidstest op uw melk kunt laten doen. Dit kan mogelijk uitwijzen welk organisme de infectie veroorzaakt en welk antibioticum de infectie kan bestrijden.

Antibioticaresistente bacteriën komen steeds vaker voor en veroorzaken ernstigere infecties, waaronder mastitis. Het gebruik van antibiotica die de bacterie die de infectie veroorzaakt niet bestrijden, vooral bij herhaaldelijk gebruik, verhoogt het risico dat bacteriën resistent worden tegen antibiotica. Dit kan leiden tot een abces.

Andere oorzaken van mastitis en hoe het te voorkomen

Er zijn aanwijzingen dat mastitis vaker voorkomt als recent nog antibiotica gebruikt werd. Als je positief test op groep B-streptokokken of als je een keizersnede onderging, kreeg je meestal antibiotica. Antibiotica veroorzaakt veranderingen in het borstmicrobioom. Dit is het aantal en de balans van microben die in gezond borstweefsel leven. Wanneer het microbioom op een negatieve manier verandert, wordt dit ‘dysbiose’ genoemd. Dysbiose is een van de oorzaken van ontstekingen.

Regelmatig kolven om een voorraad melk in de vriezer op te bouwen of om te proberen de borsten “leeg te maken” veroorzaakt een verhoogde melkproductie. Dit kan eveneens een oorzaak van dysbiose en ontsteking zijn.

Full time kolven kan ook het microbioom beïnvloeden, omdat er geen contact is van de mond van je baby met je tepel. De zuigkracht van de kolf kan hoger of lager zijn dan de zuigkracht van de baby. Een te hoge zuigkracht kan leiden tot borst- en tepeltrauma en -ontsteking, waardoor het risico op mastitis toeneemt. Een te lage zuigkracht kan leiden tot borstontsteking door onvoldoende melkafname. Kolven zuigen de melk niet zo efficiënt af als een baby die goed rechtstreeks uit de borst drinkt en kan bijdragen aan een bacteriële onbalans in het melkkanaal. Door zorgvuldig de maat van de kolfschilden te kiezen en na het kolven regelmatig de omgeving van de tepel en tepelhof te controleren, kunt u deze risico’s verminderen.

Tepelhoedjes, fopspenen en andere borstvervangers kunnen de manier waarop de baby aan de borst zuigt beïnvloeden. Ze kunnen het microbioom van het melkkanaal beïnvloeden en zo een ontstekingsproces in gang zetten. Gebruik ze dus enkel als het nodig is. Een LLL-medewerker kan je verdere informatie geven als je het gebruik graag wil verminderen.

Sommige baby’s aarzelen om te drinken, hebben moeite met aanhappen of weigeren de borst om welke reden dan ook. Plotselinge veranderingen in het borstvoedingspatroon kunnen bijdragen aan ontstekingen. Problemen met ontstekingen komen vaak voor rond de feestdagen of wanneer er veel bezoek is. Op deze momenten kan het namelijk dat je onbewust langere tijd tussen de borstmomenten laat omdat je het druk hebt.

Sommige bh’s en badpakken, met name die met beugels, kunnen te veel druk uitoefenen op je borsten. Een zware handtas of tas met een band die over je borst loopt, of draagzakken, kunnen druk veroorzaken. Regelmatig wisselen van de kant waarop je tassen/tassen draagt of de manier waarop je je draagdoeken, draagdoeken en doeken draagt, kan helpen.

Door de hele nacht van slaaphouding te veranderen, kun je de druk op je borsten verlichten. Het dragen van een rekbare slaapbeha of een hemdje kan ook helpen om de druk op je borsten te verlichten.

De schouderband van een autogordel kan een pijnlijke borst veroorzaken, omdat een te strakke band druk uitoefent op uw borst. Ook de druk van de schouderband bij een plotselinge stop kan een pijnlijke borst veroorzaken. Tijdens lange autoritten is het handig om regelmatig uit de auto te stappen om je baby te voeden, wat ook de druk van de autogordel wegneemt.

Bepaalde verwondingen kunnen leiden tot pijnlijke borsten, zoals geschopt of geslagen worden door een actieve peuter, of bijten in de borst. Dit kan leiden tot blauwe plekken en ontstekingen. Behandel zoals hierboven aangehaald.

Een eerdere borstoperatie, knobbels in de borst of een beschadiging aan de borst kunnen de melkproductie belemmeren en het risico op ontstekingen vergroten.

Een andere veelvoorkomende oorzaak van mastitis is het plotseling volledig stoppen met borstvoeding, of door te snel te willen afbouwen van de borstvoeding. Dit kan gelinkt zijn aan het terug aan het werk gaan, waardoor je plots omschakelt van je kindje live aan de borst te voeden, naar meerdere drinkmomenten te vervangen door te kolven.

Problemen met borstvoeding kunnen je soms doen twijfelen of gestrest maken. Dit kan leiden tot overmatig kolven, bijvoorbeeld omdat je een grote vriezervoorraad wil aanleggen uit schrik te weinig melk te hebben. Dit kan ontstekingen veroorzaken. Als je je zo voelt, kan praten met een LLL-medewerker of contact opnemen met een lactatiekundige helpen.

Soms is mastitis het gevolg van problemen met de aanhap van je baby en als je baby niet efficiënt aan de borst drinkt. Ook hiervoor kan je een LLL-medewerker contacteren.

Behandelingen die NIET MEER worden aanbevolen

Verwarmen van de borst, of weken in warm water
Krachtige, diepe massage of knijpen om te proberen een verstopping te verhelpen
Boven de baby hangen tijdens het voeden om te proberen een verstopping te verwijderen met behulp van de zwaartekracht
Het gebruik van een kam, vibrator of elektrische tandenborstel op de borst
Proberen de borst leeg te maken door extra te kolven of borstvoeding te geven, waardoor de melkproductie toeneemt
Het gebruik van antibiotica direct bij het begin van de symptomen
Het gebruik van Epsom-zouten in een Haakaa of een vergelijkbare siliconen borstkolf voor tepelblaasjes
Het gebruik van zoutoplossingen, warme kompressen, olijfolie, wonderolie of andere oliën op de huid van de borst of tepel
Het verwijderen van de huid of het ‘openprikken’ van een blaasje, waardoor een infectie kan ontstaan
Routinematige sterilisatie van pompen en huishoudelijke artikelen is niet noodzakelijk, hoewel dagelijkse reiniging volgens de instructies van de fabrikant belangrijk is om infectie door vuile pomponderdelen te voorkomen.

Verder lezen:
Voedingshoudingen
Medische beeldvorming

In het Engels:
https://llli.org/breastfeeding-info/frequency-feeding-frequently-asked-questions-faqs/
https://llli.org/breastfeeding-info/lumps-and-breast-imaging/

Toelichtingen van La Leche League International

[A] Zoals vermeld in het protocol, was een van de auteurs (Dr. Juan Miguel Rodriguez) de PI (primair onderzoeker) van onderzoeksprojecten en klinische testen die gefinancierd werden door Puleva/Biosearch Life (Granada, Spanje) of Nutricia (Utrecht, Nederland). Deze projecten hadden betrekking op de karakterisering, veiligheid en werkzaamheid van probiotische stammen voor mastitis. Hij en zijn onderzoeksgroep hebben nooit enige betaling of royalty ontvangen voor de commercialisering van probiotische stammen.

Bronnen
Als je meer wilt lezen over de oorzaken van mastitis, is hier een goed overzicht: Interventies ter voorkoming van mastitis na de bevalling | Cochrane
Omdat veel van de informatie in het meest recente ABM-mastitisprotocol nieuw is, kan het nuttig zijn om deze met je zorgverlener te delen: ABM Protocol #36.pdf

[1] Mitchell, KB, Johnson, HM, Rodríguez, JM, Eglash, A., Scherzinger, C., Zakarija-Grkovic, I., … & Academy of Breastfeeding Medicine, Clinical Protocol# 36: The Mastitis Spectrum , 2022, Breastfeeding Medicine, 17(5), 360-376,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35576513/ (geraadpleegd op 7 februari 2023)

[2] Mitchell, KB & Johnson, HM, Borstpathologie die bijdraagt aan disfunctie van de menselijke lactatie: een focus op tepelblaren, 2020, Journal of Mammary Gland Biology and Neoplasia, 25(2), 79-83,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32495215/ (geraadpleegd op 7 februari 2023)

[3] Crepinsek, MA, Taylor, EA, Michener, K., & Stewart, F., Interventies ter voorkoming van mastitis na de bevalling, 2020 , Cochrane Database of Systematic Reviews, (9),
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32987448/ (geraadpleegd op 7 februari 2023)

[4] Baeza, C, Paricio-Talayero, JM, Pina, M en De Alba, C., Brief over ‘Academy of Breastfeeding Medicine Clinical Protocol #36: The Mastitis Spectrum, Revised 2022’ , Breastfeeding Medicine, 2022, Volume 17, Nummer 11,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36378818/ (geraadpleegd op 7 februari 2023)

[5] Mitchell et al., Reactie op Baeza et al. re Academy of Breastfeeding Medicine Clinical Protocol #36: The Mastitis Spectrum, herzien 2022” , Breastfeeding Medicine, 2022, Volume 17, Nummer 11,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36378817/ (geraadpleegd op 7 februari 2023)

Spread the love